Ulusaltı birimler olarak kentlerin ve bölgelerin ulusal kalkınmaya ve rekabet gücüne daha fazla katkı sunabileceği uluslararası yayında ve politika önerileri geliştiren kuruluşlarca kabul gören bir tez olarak öne çıkmış, bölgesel rekabet edebilirlik bölgesel kalkınma politikaların önemli bir boyutu olarak ele alınmıştır. Ul usal politikaların bölgelerin imkân ve kabiliyetleri doğrultusunda ele alınmasının ve mekânsal boyutu güçlendirilmiş sektörel politikaların geliştirilmesinin ulusal büyümeye daha fazla katkı sunacağı değerlendirilmektedir.

Bölgesel rekabet edebilirlik politikaları kapsamında bölgelerin ulusal büyümeye olan katkısı, ar-ge, yenilik ve teknolojinin gelişimine etkisi ve verimlilik artışına olan yönlerini anlamaya yönelik analizler de ön plana çıkan konular arasında olmuştur. Yerel ürün gruplarının tespiti ve değer zincirlerinin analiz edilmesi ise bölgelerin rekabet edebilirliği açısından önemli bir konu olmuştur.

Bölgelerde öne çıkan sektörlerin üretim ya da hizmet sunum aşamalarında birbirine bağlı eylemlerin ya da temel faaliyetlerin analiz edilerek katma değerli üretim süreçlerine geçmek ve üst aşama değer zincirlerine eklemlemek üzere değer zinciri analizlerinin yürütülmesi önemli görülmektedir.

Değer zinciri analizleri ile üretim ya da hizmet alanlarında aksayan noktalar tespit edilebilir, iyileştirmeye ihtiyaç duyulan alanlar daha net ortaya çıkabilir ve daha yüksek katma değer ve verimlilik artışı sağlanabilir. Kalkınma ajansları tarafından bölgelerin rekabet üstünlüğünü korumak ya da daha rekabetçi bir yapıya dönüşmek açısından değer zinciri analizlerinin yürütülmesi geliştirilecek projeler ya da müdahaleler için yol gösterici olacaktır.

Herhangi bir ürün ya da hizmetin sunumunda oluşturulan değerin büyüklüğü, kullanılan teknoloji, lojistik ve tedarik imkânları, işletmenin yönetim ve teknik kabiliyeti, pazar büyüklüğü ya da genel ekonomik koşullara göre değişiklik göstermektedir. Değer zinciri analizi, bir işletme ya da sektörde birbirine bağlı tüm eylem ve faaliyetler neticesinde nihai ürününe değer katan tüm işlemleri tanımlamayı, işlem süreçlerindeki aksaklıkları ve ihtiyaçları tespit etmeyi ve neticede rekabet üstünlüğü kazanmak için maliyetleri düşürecek ya da farklılaştırma kazandıracak alanları keşfetmeyi hedefleyen bir süreçtir. Dolayısıyla değer zincir analizini en önemli kılan husus bu sürecin doğru ve etkili bir şekilde yönetilmesidir.

Değer Zinciri Analizi için Araç Kiti ve Uygulama Kılavuzu çalışması kalkınma ajansları tarafından bölgelerinin stratejik önceliklerine hizmet eden sektörel, tematik ya da ürün grupları bazında yapılacak değer zinciri çalışmalarına yol göstermek amacıyla hazırlanmıştır. Kılavuz ayrıca bölge planlama, sektör ve firma ölçeğinde analiz çalışmaları yürüten araştırmacılar için de yol gösterici niteliktedir.

Bu kılavuz, kullanıcılarına değer zincirinin kavramsal ve teorik çerçevesi üzerine genel bir yaklaşım kazandırmakla birlikte analiz yapılan alanda oluşan değeri yükseltmek için süreci etkili yönetmek, aşamaları ve yöntemleri doğru tayin etmek üzere yol göstericilik yapacaktır. Bu kapsamda Kılavuzda anlam birliği sağlamak için değer zincirine yönelik tanım, süreç ve çerçevesine ilişkin unsurlar tanımlanmış olup örneklerle açıklanmaya çalışılmıştır. Kılavuzda özellikle analiz yapan uzmanlarca kullanılmak üzere analizin tasarımından, kullanılacak araçlara ve raporlamaya kadar değer zincirinin tüm aşamaları dikkat edilmesi gereken hususlarla birlikte sunulmuştur. Analize konu sektörün seçimi, çalışma grubunun tayin edilmesi, anket ve çalışma toplantıları gibi uygulamaya esas süreçlerin yönetimi, hesaplama araçları, veri şablonları ve veri kaynakları gibi analize esas konulara ilişkin kolaylaştırıcı tüm unsurlar detaylı bir şekilde sunulmuştur. Ayrıca analiz sonucu elde edilen çıktıların yorumlanması, anlatımı ve çıkarımları için de etkili bir raporlamanın nasıl yapılacağına yer verilmiştir.

Bu Kılavuzun hazırlanması aşamasında üç aşamalı ve modüler bir süreç işletilmiştir. İlk olarak, değer zinciri konusunda farkındalığı artırmak üzere Avrupa Birliği (AB) ve Türkiye Cumhuriyeti tarafından finanse edilen ve Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) tarafından uygulanmakta olan Toplam Faktör Verimliliği Politika Çerçevesi Geliştirilmesi Destek Projesi kapsamında eğitimler düzenlenmiştir. Bu eğitimlere, Kalkınma Ajanslarının ilgili personeli ile Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Kalkınma Ajansları Genel Müdürlüğü personeli katılım sağlamıştır. Eğitimlerde değer zinciri analizlerinde kullanılacak araçlar, veri kaynakları, hesaplama yöntemleri ve elde edilen bulgular doğrultusunda geliştirilecek yükseltme planlarının nasıl hazırlanması gerektiğine yönelik bilgilendirmeler yapılmıştır. Eğitimleri müteakip kavramsal düzeyde elde edilen kazanımları saha tecrübesiyle pekiştirmek için değer zinciri konusunda kolaylaştırıcı uzman eşliğinde daha dar katılımlı bir ekiple Kayseri’de elektrikli ev aletleri sektöründe pilot bir mekânsal değer zinciri analizi çalışması gerçekleştirilmiştir. Üçüncü aşamada ise kolaylaştırıcı eşliğinde yürütülençalışmada elde edilen saha kazanımından yararlanarak bu kez yalnızca Bakanlık ve kalkınma ajansı personelinin bizzat kendi yönetiminde Hatay’da filtre sektöründe mekânsal değer zinciri analizi gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmalarda elde edilen teorik bilgi ve pratik deneyimlerden yola çıkarak bu Kılavuz hazırlanmıştır.